Studio Olafur Eliasson. An Encyclopedia

''Studio Olafur Eliasson. Encyklopedia'', wydana w 2008 roku przez wydawnictwo TASCHEN, to obszerna publikacja monograficzna, prezentująca na 528 stronach, w imponującym formacie 30,8cm x 39cm, dokonania jednego z najbardziej wszechstronnych współczesnych artystów - Olafura Eliassona.

Zróżnicowane projekty, instalacje, rzeźby, fotografie itp., pogrupowane w poszczególnych działach tematycznych, prezentowane są według kolejności alfabetycznej: A jak Architecture (Architektura), Beauty (Piękno), Color (Kolor), Democracy (Demokracja), Experiment (Eksperyment), Friction (Tarcie), Gravitation (Grawitacja), House (Dom), Institution (Instytucja), Journey (Podróż), Kaleidoscope (Kalejdoskop), Landscape (Krajobraz), Movement (Ruch), Now (Teraz), Orientation (Orientacja), Perspective (Perspektywa), Quasi, Reality (Rzeczywistość), Studio, Temporality (Tymczasowość), Utopia, Vibration (Wibracja), Weather (Pogoda), Xenophilia (Ksenofilia), You (Ty), Zero. Taki schemat może przywodzić na myśl słownik pojęć w równie obszernej, słynnej  książce „S, M, L, XL”  Rema Koolhaasa / OMA i Bruca Maua, wydanej w 1995 przez The Monacelli Press Inc.

Kup książkę Studio Olafur Eliasson an Encyclopaedia w księgarni W-A.pl / alejahandlowa.eu > > >

Olafur Eliasson (ur. 1967) studiował na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Kopenhadze, po czym przeniósł się do Berlina, gdzie od 1995 roku prowadzi własną pracownię i laboratorium. Rodzice Eliassona pochodzili z Islandii i ten kraj pojawia się w wielu pracach artysty związanych z naturą m.in. w „Black beach series” (Seria Czarna Plaża) z 2004 r., „Sunspace for 101 Reykjavik ” (Przestrzeń Słoneczna dla Rejkiawiku) z 2005 r., „Earthquake series” (Seria Trzęsienie Ziemi) z 2000 r. i „Jokla series” (Seria Jokla) z 2004 roku. Projekt „Green river series” (Seria Zielona Rzeka) z 1998 roku polegał na rozpuszczeniu w rzece Fjakkabaksleid nedri w południowej Islandii jaskrawego, fluorescencyjnego zielonego barwnika, który zmieniał zupełnie wygląd wody, nie wpływając jednak negatywnie na naturalny biosystem. Eksperyment powtórzono później w Bremie, Sztokholmie, Los Angeles i Tokio.

Jedne z najciekawszych prac Eliassona polegają na wprowadzaniu efektów i zjawisk związanych z naturą do wnętrz sal ekspozycyjnych. Podczas ekspozycji „Notion Motion” (Pojęcie Ruchu) w 2005 roku artysta za pomocą zróżnicowanego oświetlania poruszanych mechanicznie fal wodnych uzyskał niesamowite refleksy świetlne na ścianach galerii. W tym samym roku, na 51. Biennale Sztuki w Wenecji zaprezentował instalację „Your black horizon” (Twój czarny horyzont), gdzie  zupełnie ciemne pomieszczenie przecinała dookoła biała wąska linia świetlna sztucznego horyzontu. Z kolei w pracy „Beauty” (Piękno) z 1993 roku  artysta wywołał efekt tęczy poprzez wiązkę światła rzuconą na ścianę wody w zaciemnionym pomieszczeniu w Muzeum Sztuki Współczesnej Hara w Tokio.

Obsesją Eliassona są cztery żywioły: woda, ziemia, powietrze i ogień (często rozumiany jako światło) oraz percepcja i świat zmysłów: dotyk, węch, wzrok, smak, słuch... W obrębie wymienionych pojęć artysta często eksperymentuje z formami zapisu i utrwalania danych zjawisk np. dźwięków ( w pracy „3-5 dimensional endles sound study” z 2005 r.), ruchu i wibracji („Pedestrian vibes studies” z 2004 r., „Time vibes studies” z 2004 r., „LED model studies” z 2005 r.) oraz fal radiowych, dźwiękowych, ale też naturalnych - wodnych, np. morskich.

Światło (sztuczne oraz naturalne) i cień to kolejne ważne elementy w twórczości Eliassona. Projekty związane z przedstawieniem i percepcją słońca, to „The Weather Project” (Projekt Pogoda) w Hali Turbin w Tate Modern w Londynie z 2003 roku, „Double Sunset” (Podwójny Zachód Słońca) w Utrechcie w 1999 roku oraz schematy „Sunstudies for the world” (Studia nad światłem słonecznym dla świata) z 2005 roku, przedstawiające widzialną drogę słońca w poszczególnych częściach świata. Słynna instalacja „The Weather Project” w Tate Modern, przekształciła olbrzymią, ogólnodostępną przestrzeń holu galerii w jedno z najbardziej popularnych miejsc spotkań w Londynie. Wywołane przez Eliassona w sztuczny sposób (za pomocą środków mechanicznych oraz setek świetlówek i efektów odbicia światła) zachód słońca i mgła w zaciemnionej Hali Turbin prowokowały spontaniczne reakcje gości. Jedna z najważniejszych przestrzeni ekspozycyjnych stworzonych przez pracownię Herzog & de Meuron zamieniła się w miejsce zabaw, rekreacji, wypoczynku, tańca, śpiewu czy tymczasowych akcji.

Eliasson prowadził też eksperymenty ze zmianami temperatury, m.in. w pracach: „Thermo sprinkler”  i „Thermo camera” z 2005 roku. W tym samym roku, we współpracy z firmą BMW rozpoczął pracę nad ekologicznym samochodem wyścigowym napędzanym hydrogenem, którego karoseria w odpowiednich warunkach pokrywa się lodem. Z kolei w 2006 roku w projekcie „Waste of time” (Strata czasu) we wnętrzach galerii Neugerriemschneider w Berlinie umieścił bryły lodu sprowadzone specjalnie z lodowca Vatnajökull na Islandii. Te prace miały na celu zwrócenie uwagi na postępujące zmiany klimatyczne na świecie.
Eliasson w swoich pracach przestrzennych często balansuje na granicy sztuki i architektury. Artysta często i chętnie współpracuje z architektami. Poza instalacją „Sphere” (Sfera) wykonaną do centrum handlowego Fünf Höffe w Monachium autorstwa biura Herzog & de Meuron, Eliasson, kilkakrotnie współtworzył projekty ze skandynawskimi  pracowniami, m.in.: Snøhetta, 3XNielsen, Henning Larsen Architects. Efektem współpracy z biurem Snøhetta są m.in.: tymczasowy Pawilon Serpentine Gallery w Londynie, dekoracyjna ściana we wnętrzach Opery w Oslo i wyróżniony projekt konkursowy na Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Eliasson opracował też schemat nieregularnych elementów ceramicznych, wypełniających całkowicie ściany atrium domu Yu-un w Tokio, należącego do kolekcjonera sztuki nowoczesnej, a zaprojektowanego przez Tadao Ando.  Jedna z najciekawszych wystaw Eliassona pt. „Mediated Motion”  (Mediacyjny Ruch) z 2001 roku polegała na wprowadzeniu naturalnych zjawisk do surowych betonowych wnętrz muzeum Kunsthaus w Bregencji zaprojektowanego przez Petera Zumthora.

Prace artysty trudno zakwalifikować do danego nurtu w sztuce, ponieważ w jego bogatym dorobku znajdziemy zarówno przykłady land artu, op-artu, konceptualizmu, fotografii, rzeźby, instalacji a nawet sztuki użytkowej w postaci lamp, czy elementów ceramicznych. Cześć z prac wymyka się jednoznacznym klasyfikacjom.
Skomplikowanego zadania skatalogowania, opisania i analizy licznych dzieł Eliassona w „Encykolpedii” podjął się profesor Philip Ursprung, specjalizujący się w tematyce sztuki nowoczesnej na Uniwersytecie w Zurychu.  Ursprung wcześniej współpracował z pracownią Herzog & de Meuron przy okazji wystawy monograficznej w Canadian Centre for Architecture w Montrealu i towarzyszącej jej publikacji pt. „Natural History” (Naturalna Historia). Podczas ekspozycji prace H&deM pokazywane były w kontekście wybranych dzieł sztuki XX wieku, m.in.: Donalda Judda, Yves-Kleina, Josepha Beuysa.

Opisy bogato ilustrowanych projektów Eliassona w „Encyklopedii” przeplatane są wywiadem – rzeką z artystą przeprowadzonym przez Ursprunga przy udziale Anny Engberg-Pedersen. Limitowana wersja „Encyklopedii” z autografem Eliassona, wydana w specjalnej oprawie graficznej z metaliczną okładką w zaledwie dwustu egzemplarzach, mimo sporej ceny 650 funtów, została w krótkim czasie całkowicie wyprzedana, co może świadczyć o popularności artysty, który z powodzeniem tworzy i wciąż zaskakuje w „medialnych” czasach popkultury.

Bartosz Haduch

Kup książkę Studio Olafur Eliasson an Encyclopaedia w księgarni W-A.pl / alejahandlowa.eu > > >